oppenheimer

Oppenheimer (Christopher Nolan, 2023): de toeschouwer platgebombardeerd

2024 -40. Het was volstrekt onmogelijk Oppenheimer onbevooroordeeld te gaan bekijken, zowel door de enorme marketing, als door de overdaad aan meningen van kijkers wereldwijd. Het is dan ook een indrukwekkende, grootse film, waar kosten nog moeite voor zijn gespaard. Cillian Murphy als Oppenheimer, daar valt weinig op af te dingen, camerawerk van Hoyte Van Hoytema is indrukwekkend en eigenlijk zit alles uitzonderlijk vernunftig in elkaar. Maar de film is niet meer dan dat: een zeer vakkundig, ambachtelijk product.

De film probeert de mens Oppenheimer te begrijpen en zijn rol in de wereldgeschiedenis als maker van de atoombom. De biografie wordt gepresenteerd als een detective voor de kijker, een aantal scènes uit het leven van Oppenheimer worden meerdere keren getoond, waarbij ze elke keer in een ander licht komen te staan. En erg veel tijd wordt besteed aan een soort rechtbankdrama met heel veel complexe twists en zeldzaam veel onnodig juridisch gezeur. Dit alles om te kunnen begrijpen hoe Oppenheimer tot het maken van de bom kwam, en hoe hij daarna moest leven met de schuldvraag over de verwoestingen die zijn bom veroorzaakten. Daar geeft de film wel een plausibele verklaring voor, al blijft het ook duidelijk maar een mening van de filmmaker.

Waar de film volledig de mist ingaat, is dat deze net zo blind is voor de ethische vragen over het maken van een allesverwoestende bom, als Oppenheimer zelf. De ethische vraag wat het betekent dat een wereld tot het maken en gebruiken van zo’n bom komt, en wat de consequenties daarvan zijn voor die wereld, wordt nauwelijks gesteld en zeker niet beantwoord. Het wordt gereduceerd tot de eventuele schuldvraag van de mens Oppenheimer, of politiek Amerikaans gekonkel. Of uiteindelijk tot de zogenaamde ethiek van Christopher Nolan zelf, die de wereld een kleinburgerlijk Amerikaans projectje voorschotelt als een doorwrochte filosofisch morele verhandeling. Iedereen die de film ziet zal onder de indruk zijn van de impact van de bom op de wereldgeschiedenis, maar dat is alleen maar door die gebeurtenis zelf, niet door wat de film daarover te zeggen heeft. Door alle nationaliteiten en landen die gepresenteerd worden, lijkt de film zich bewust van de wereld buiten Amerika. Maar die buitenwereld is alleen maar nuttig als input, over de output van Amerika maakt de film zich niet druk, of beperkt zich tot de eigen visie op de feiten. Zoals Oppenheimer in de film wel Nederlands leert, maar zo’n brabbeltaal produceert dat niemand hem verstaat. Geen idee waarom we daar als toeschouwer naar zouden moeten luisteren.