Gerwin van der Pol
2017-15. Buschauffeur Paterson (Adam Driver) wordt elke dag wakker rond kwart over zes, naast zijn geliefde Laura (Golshifteh Farahani). Hij ontbijt, loopt naar zijn werk, rijdt de hele dag lijn 23 en keert weer terug. Hij eet met Laura die hem dagelijks op de hoogte brengt van haar allernieuwste plannen om succesvol te worden (zwart-wit ontwerpen, cupcakes, gitaarspelen). En ’s avonds bezoekt hij het café. Terwijl hij zo door het leven wandelt, dicht hij over wat hij ziet en denkt. Hij schrijft gedichten in zijn geheime opschrijfboekje. Belangrijker is dat we hem de gedichten horen vormen. Hij bedenkt de eerste woorden van een zin, herhaalt ze, voegt er weer een paar woorden aan toe. Op het scherm verschijnen de woorden en zinnen ook over het beeld heen. De gedichten beschrijven de meest alledaagse dingen, maar met een grote compassie en zorgvuldigheid, die de beschrijving omtovert tot poëzie.
Verdubbeling.
Oppervlakkig gezien kan de film in het thema staan van verdubbeling. Zo ziet Paterson, nadat Laura hem vertelt over haar droom over hun toekomstige kinderen als tweeling, overal tweelingen.
Beter zou het zijn te denken in termen van paren. Er is sprake van Romeo en Julia, Abbott en Costello. Zwart-wit en kleur wordt steeds aan elkaar gepaard. En er is de symbolische, spiegelende naam van de dichter William Carlos Williams. In die lijn moeten we Paterson en Laura zien, als twee tamelijk tegengestelde karakters; Paterson bescheiden en realistisch, Laura enthousiast en dromerig. Paterson heeft geen mobieltje of computer, maar heeft Laura voorzien van de meest hightech elektronica. Daar zit natuurlijk de charme van de film, dat ondanks hun tegenstellingen Paterson en Laura een geweldig paar zijn, dat elkaar nooit bekritiseert, maar juist stimuleert in hun kwaliteiten. Niet dat Paterson geen bedenkingen heeft bij de dromen van Laura, hij spreekt ze alleen niet uit. Maar met een lichte wenkbrauwfrons, een aarzeling in zijn antwoorden, begrijpt de toeschouwer wel wat hij vindt, zonder dat hij daarmee Laura kwetst of frustreert.
Alles wat Paterson groot maakt.
Langzaam ontdekt de toeschouwer dat de film een veel complexer thema heeft dan verdubbeling: het gaat om verveelvoudiging. Er is Paterson de buschauffeur, het plaatsje Paterson, het gedicht ‘Paterson’ van William Carlos Williams en de wall of fame achter de bar die in foto’s de geschiedenis van het plaatsje Paterson weergeeft. Alles in deze film ademt op verschillende manieren ‘Paterson’.
De film is een ode aan de poëzie, of aan Paterson. Meer nog, het is een visie op tijd, zoals alleen film, als tijd-medium, het kan. Paterson wordt elke dag op een iets andere tijd wakker, als hij in de bus zit kijkt hij op een gegeven moment op zijn horloge en dan draaien de wijzers snel vooruit (filmisch cliché voor het verstrijken van de tijd). De bus moet ’s ochtends op tijd wegrijden, het is ’s avonds tijd om de hond uit te laten. En er wordt voortdurend verwezen naar wat beroemde mensen in Paterson hebben meegemaakt. Maar veel gebeurt er niet. Zoals wanneer Patersons bus stuk gaat, dan zeggen meerdere mensen dat de bus wel had kunnen ontploffen en in een vuurbal kunnen veranderen. Maar buschauffeur Paterson begrijpt dat dat alleen in een kleurrijke actiefilm zou zijn, terwijl deze film veel dichter bij de gezapige, fletse, en toch fascinerende, werkelijkheid blijft: de bus zal gemaakt worden, of er komt een nieuwe. De bus blijft mensen van hier naar daar vervoeren. Wat er ook gebeurt.